Di vêdosya “… ” de kuji 4 beşanpêktê, emhewlbidintîpênstûrênpêngavêndîrokîyên gel û destkeftiyênşoreşa 19’ê Tîrmehê di aliyêncivakî, rêxistinî, siyasîvebêjin. Her wiharolawê di vejandinakevneşopî û nasnameyacivakîyapêkhateyan û mezhebênRojava û BakurêSûriyeyêbênevegotin.
Di beşasêyemîn de rolajinan di pêşengiyaşoreşê de û destkeftiyênjinênSûriyeyê di şoreşa 19’ê Tîrmehê de dê were şîrovekirin. Di beşêdawî de qonaxênkusaziyênparastinê li BakurêSûriyeyêtêrederbasbûne û rola 
wan di destkeftiyênşoreşê de dêbênevegotin.
Beriyadestpêkirinê.. Mîrasatêkoşînêrê li pêşiyavejandinêvekir
Rêbazênsîstemêndesthilatdar di desthilatdarî û dîktatoriyetê de û binpêkirina wan jimafênmirovan re hiştkuhemûrê li pêşiyapêkhateyênherêmêbênegirtin û êdî li rexvêdesthilatdariyê ne pêkan e jiyanaxweberdewambikin û li servêyekêserhildan hate destpêkirin û BuharaGelan li RojhilataNavîn hate ragihandin.
Lêmîrasatêkoşînarêxistinîyapiraniyagelantêrênedikirku li hemberîvêdesthilatdariyêderbikevin û tenêhewldidandesthilatdariyêtêbibin û zulmkariyêjisermilênxwebavêjin. Gelê Kurd bi dehansalanxwedîmîraseketêkoşîn û rêxistinacivakîya li hemberîdesthilatdariyêbû. Gelê Kurd hêjabûku bi rolapêşeng a BuharaGelan rabe û astengiyênherîdijwarênqonaxêderbas bike û ber bi azadiyê û demokrasiyêvebiçe.
TevgeraCivakaDemokratîkkurêveberiya gel li Rojavakir di hemanriyapartî, rêxistin û tevgerên din ênSûriyeyê re neçûlêbelêrêxistina gel û danînastratejiyeke di hemûaliyan de jixwe re bingehwergirt. Nemazejiberkunêrînawê di şoreşê de cûdayîaliyên din bûku sores wekeguhertinadesthilatdar bi desthilatdarekî din ditîtin. TevgeraCivakaDemokratîkxwespartsîstemajiyanîyacivakî, siyasî, aborî û çandî û alternatîfênguncaw li gorîtaybetmendiyêncivakan û li gorîdaxwaza wan peydakir.
TevgeraCivakaDemokratîkpiştîserhildanaQamişloyasala 2004’an rê li pêşiyaxwebirêxistinkirinaleşkerîvekir. Di destpêkasala 2011’an de li gorîpêwîstiyênwêdemêkomîteyênparastinacivakîavakirin û piştreveguherîYekîneyênParastina Gel (YPG) ku li herêmê û giştîcîhanêlehengiyaxweîspatkir. PiştreYPG’êzemînekxurtjixwe re avakir û saziyekeleşkerîyahevgirtîjigelênBakurêSûriyeyê re wekeHêzênSûriyaDemokratîkavakir û jixwe re parastinarewa li dijîdestdirêjiyanesaswergirt.
Her wihaprojeyaRêveberiyaXweseriyaDemokratîkkujisala 2007’an vexwe disperse rêgezabiratiyagelanerêkir. PêşengiyawêjîşehîdRûstemCûdî û ŞîlanKobanêbûn. Di sala 2011’an de komîte û meclîsên gel hatinavakirin û hemûçînêncivakî di bin yeksîwanê de komkirin.
19’ê Tîrmehêmafêngelênbindest bi destxistin û parastin
Naverokaşoreşê di wêdemê de li baKurdan ne tenêrizgarkirinahinsaziyêngirêdayîdewletê li Rojavabû, lêbelêarmancasereketunekirinazordarî û desthilatdariyêbû û vegerandinamafêngelênbindestbû. JibervêyekêtgevgeragelêrîberêxwedanTevgeraCivakaDemokratîk û gelekcivînênberfireh bi pêkhateyêncûdayênRojava û BakurêSûriyeyê re lidarxistin da ku her pêkhateyekkariberêveberiyaxwe bi xwe bike û saziyênxweyênxweser di hemûaliyan de ava bike.
KomîteyênEdaletêjiboçareserkirinadozêncivakîhatinavakirin û jisaziyêndewletê û malgirtina wan dûrketin. Her wihajinênhemûpêkhateyan li her gund û bajarekîhevgirtinaxweavakirin û meclîsênxweyênxweserdamezrandin û projeyênxweyêncivakî û aborîdûrîmalgirtinasaziyêndesthilatdariyêdanedestpêkirin. Her wiharewşenbîr, mamoste, hunermed, bijîşk, hiqûqnas, wezîşkar û ciwananzemînabingehîn a yekîtî û sandîkeyênxwedûrîdesthilatdariyadewletêavakirin û xebatênxwe li gorîdaxwaza gel kubirçiyêazadiyê ye danemeşandin û ber bi avakirinêveçûn.
Piştî 19’ê Tîrmehêyasala 2012’an kuwekerojadestpêkirinaşoreşêhatiyeragihandin û aktîfkirinaalternatîfa gel jisîstemaxweyacivakî re li şûnasaziyêndewletê û malgirtinadesthilatdariyêjikeda gel re û di encamê de veguherîyekemînsoresaRojhilataNavîn di çarçoveyaBuharaGelan de û cûdayîşoreş û tevgerên din ênSûriyeyêxebatênxwedanemeşandin.
RagihandinaRêveberiyaXweser û wergirtinadestkeftiyêncivakî û siyasî
Rêbazênmeşandinasîstemacivakîjidestpêkêve li gorîşaneyekebiçûk a civakêve hate meşandinangokomîn û komîteyênjêhatinederxistin û di nava wan de meclîsênherêmî û piştreMeclîsa Gel a RojavayêKurdistanê da kunûnertiyaîradeya wan a siyasî bike. Evpêngav di hemûaliyan de serkeftî û di cih de bûkubiraniyagelan û wekheviya di maf û erkan de jixwe re bingehwergirt.
Li gorîvêstratejiyêşoreşderbasîqonaxekenûbû û yekem car di dîrokaSûriyeyê de meclîsadamezrêner a giştîyarêveberiyênherêmîyênhevbeşkuji 82 endamanpêkdihat hate ragihandin. Evan endamênnûnertiyahemûbeşêncivakê û ol û mezhebênBakurêSûriyeyêdikirin û jiwêDesteyaHûnandinaprojeyêncûda û belgeyênpêwîstyênrêxsitinî hate derxistin û di dawiyê de biryar hate standinkusêkanton li BakurêSûriyeyêbêneavakirin (Cizîr, Efrîn û Kobanê)
Di navavêpêngavê de yekem car li herêmê û bi awayekîdemokratîk û hevgirtîprojeyaRêveberiyaXweser hate amadekirin û HevpeymanaCivakî û sîstemahilbijartinan li gorîdaxwazahemûpêkhateyan hate amadekirin û derîjihemûhêzan re hate vekirin da kucihêxwe di navavêsîstemê de bigirin.
Di encama van pêngavêndîrokî de, serkeftinêncivakî û siyasî li peyhevûduhatin û navêRêveberiyaXweser li giştîcîhanêbelavbû. Di hundir de DesteyaBilind a Kurdî di 24’ê Tîrmeha 2014’an de gavekeber bi yekîtiyasiyasîyagelê Kurd vebû. AvakirinaRêveberiyaXweser û ragihandinawê li hersêkantonan di destpêkasala 2014’an de hiştkuhemûpêkhateyên gel li Rojava û BakurêSûriyeyêbêneparastin û nûnertiyaîradeya wan bike û parastina wan jî bike û piştî van gavandestkeftiyêndîplomasî û pênasekirinamaf û destkeftiyên gel li BakurêSûriyeyê li giştîcîhanê hate bidestxistin.
Di sala 2015’an de zimankurdî û meteryalênwêcarayekem di dîrokaRojava û Sûriyeyê de beşdarîsîstemaperwerdehiyêhatinkirin û fermî di dibistanan de hatinperwerdekirin. Her wiha bi dehan peymangeh û akademiyênzanistî û wêjeyakurdî û zanistêncivakîhatinvekirin. Li rex van xebatangeleknavendênçand û hunerêjibovejandinakevneşopî û foklorapêkhateyênherêmêhatinavakirin.
RagihandinaMeclîsaDamezrêner a FederaliyaDemokratîk û serkeftinêndîplomasî
Piştîrêzedestkeftiyênleşkerî û civakî li BakurêSûriyeyêpêhateyên gel hevgirtinaxwebêtirxurtkirin û li derdorarêbezênşoreşa 19’ê Tîrmehêciviyan. Di encamê de pêdivî bi çareseriyekesiyasîyagiştîaloziyaSûriyeyêhebû da ku gel jiatûnaşer were parastin. RêveberiyaXweser bi nûnerênopozîsyonêyênhemûpêkhateyênSûriyeyê re civiya û carayekemîn di çarçoveyaKonferansaSûriyaDemokratîk de ya 8-9’ê kanûna 2015’an de li hevkombûn û MeclîsaSûriyaDemokratîk (MSD) ragihandin. MSD’ê di aliyêherêmî û navnetewî de jîdengveda.
Piştîgotûbêjênberfireh bi hemûhêzênbeşdarîRêveberiyaXweser a Rojava û herêmênBakurêSûriyeyê re kunûhatibûnrizgarkirin, projeyameclîsêndamezrênerênfederaliyaBakurêSûriyeyê di 17’ê Adara 2016’an de hate ragihandinkujipêkhateyênherêmêdihatinavakirin da kukaxezênxweyênsiyasî û nêrînênxwe di çareseriyê de pêşkêşbikin. Piştîtecrûbeya 5 salan a rêxistinî û têkoşînê, HevpeymanaCivakîyaFederaliyê di 1’ê Tîrmeha 2016’an de kuji 85 madeyanpêktê, hate eşkerekirin.
Rêveberiyêhetanihanûnertiyênxwe li 8 dewlet û federaliyanvekirine (Rûsya, Fransa, Almaniya, Siwêd, Holanda, Loksemborg, Belcîka û HerêmaBaşûrêKurdistanê)û projeyaSosyalîzmaNanetewîkuji 100 partiyêncîhanîpêktêxwedî li sîstemafederaliyêku li BakurêSûriyeyêhatiyeragihandin bi daxuyaniyekefermîderket.
Sibe.. Şoreşa 19’ê Tîrmehêçandênkevnarvejandin